Maszyna szyfrująca zwana Enigmą do zobaczenia w Polsce
2020-07-15 10:27:00Dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego Muzeum Historii Polski wzbogaci się o niezwykle cenny dla polskiej kultury materialnej egzemplarz maszyny szyfrującej Enigma skonstruowanej przez polski wywiad. Enigma zostanie przekazana MHP przez Instytut Piłsudskiego w Londynie.
Enigma - maszyna szyfrująca w Polsce
W
przyszłości maszynę będzie można zobaczyć w nowej siedzibie Muzeum
Historii Polski na warszawskiej Cytadeli. Pierwsze egzemplarze tego
urządzenia zostały wyprodukowane w Polsce na zlecenie Biura Szyfrów II
Oddziału Sztabu Głównego Wojska Polskiego w latach 30. XX w. Jednym z
głównych zadań Biura, działającego w strukturach polskiego wywiadu, było
rozszyfrowywanie niemieckich depesz wojskowych. Były one nadawane przy
pomocy zaawansowanej technicznie maszyny szyfrującej Enigma. Polakom, w
pierwszej połowie lat 30., udało się złamać niemiecki szyfr. Szczególne
sukcesy w tej dziedzinie odnieśli matematycy Marian Rejewski, Jerzy
Różycki i Henryk Zygalski. Wyzwanie stanowiło usprawnienie procesu
odczytywania przechwyconych niemieckich depesz. W tym celu polski wywiad
zlecił opracowanie maszyn liczących. Najbardziej zaawansowaną z nich
była tzw. „polska Enigma”, będąca w sposobie działania kopią maszyny
niemieckiej. Skonstruowali ją inżynierowie z zakładów AVA w Warszawie na
zlecenie wywiadu i w kooperacji z kryptologami.
Do czasu
wybuchu wojny wyprodukowano prawdopodobnie kilkadziesiąt egzemplarzy
maszyny. Urządzenie okazało się niezwykle pomocne w pracy polskich
kryptologów związanej z łamaniem niemieckich szyfrów.
Pod koniec
lipca 1939 r. Polacy przekazali po jednym egzemplarzu „polskiej Enigmy”
przedstawicielom brytyjskiego i francuskiego wywiadu. Po wybuchu wojny
większość polskich maszyn szyfrujących została zniszczona w trakcie
ewakuacji. Na Zachód trafiły prawdopodobnie jedynie dwa egzemplarze
„polskiej Enigmy”. Dzięki pracy ewakuowanych pracowników Biura Szyfrów
oraz firmy AVA, przy pomocy francuskiego wywiadu, udało się odtworzyć
dokumentację techniczną urządzenia
i ruszyć ponownie z produkcją, tym razem we Francji. Montażu urządzeń dokonywali byli pracownicy wytwórni AVA.
„Polskie
Enigmy” służyły między innymi w ośrodku wywiadu P.C.Cadix na południu
Francji, do czasu wkroczenia wojsk niemieckich na teren Państwa Vichy.
Następnie sprzęt został ukryty bądź ewakuowany.
Polska wiedza o
sposobie działania Enigmy oraz metodzie łamania jej szyfru pomogły
również wywiadowi brytyjskiemu w masowym odczytywaniu niemieckich depesz
od 1941 r.
Enigma nabyta do zbiorów MHP to właśnie jeden z egzemplarzy wyprodukowanych po wrześniu 1939 roku. Dzięki przekazaniu maszyny do Muzeum Historii Polski zabezpieczony zostaje bezcenny element polskiego dziedzictwa narodowego. Umowa mogła zostać zawarta dzięki wsparciu finansowemu ze strony Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Znajdujący się w Londynie Instytut Józefa Piłsudskiego jest niezależną organizacją non profit, powołaną do życia w 1947 roku. Stanowi kontynuację Instytutu Badania Najnowszej Historii Polski, który powstał w Warszawie w latach 1923-24. Po śmierci Marszałka Józefa Piłsudskiego został przemianowany na Instytut Józefa Piłsudskiego Poświęcony Badaniu Najnowszej Historii Polski. Przerwana w 1939 roku w Warszawie działalność podjęta została po wojnie w Londynie, na emigracji niepodległościowej. W siedzibie Instytutu znajdują się bezcenne materiały archiwalne, publikacje i eksponaty muzealne z okresu współczesnej historii Polski. Właśnie z tego zbioru pochodzi unikatowa, zbudowana na polskim schemacie maszyna Enigma wywieziona prawdopodobnie przez Mariana Rejewskiego z Francji. Dzięki udostepnieniu obiektu przez Instytut Piłsudskiego unikatową maszynę szyfrującą można było niedawno oglądać w Londyńskim Muzeum Techniki na wystawie „Top Secret: From Ciphers to Cyber Security”.
W kolekcji Muzeum Historii Polski znajduje się już egzemplarz niemieckiej Enigmy sfinansowany przez amerykańską firmę Prescient. Eksponat wyprodukowany został na początku lat 30. XX w. Jest to jedna z pierwszych maszyn szyfrujących, jakie trafiły na wyposażenie armii niemieckiej. W obiegu kolekcjonerskim istnieje jednak kilkadziesiąt, a może nawet kilkaset egzemplarzy niemieckiej Enigmy.
ip
fot. materiały prasowe Muzeum Historii Polski